Rys historyczny
Archiwum w Królewcu, jako samodzielna instytucja, działało od
1804 r. Początkowo jako Tajne Archiwum w Królewcu, w 1828 r.
zostało ono przekształcone w Archiwum Prowincjonalne a następnie, w
roku 1867 r. w Archiwum Państwowe. Było to jedyne archiwum państwowe
działające na obszarze Prus Wschodnich, dzięki czemu w jednym miejscu
został zgromadzony należący wówczas do najcenniejszych w
kraju zasób archiwalny, zarówno historyczny jak też
współczesny. Najwartościowszą i najstarszą jego częścią
było archiwum Zakonu Krzyżackiego, na które składało się kilka
tysięcy pergaminów oraz bogata korespondencja władz zakonnych.
Nie mniej cenne były archiwalia Księstwa Pruskiego. Obok zasobu
historycznego, Archiwum Państwowe w Królewcu gromadziło
akta ówczesnej administracji państwowej, samorządowej,
kościołów, instytucji gospodarczych, oświatowych,
naukowych i społecznych. Podczas II wojny światowej zasób
archiwum królewieckiego został ewakuowany. Władzom III
Rzeszy nie udało się jednak przewieźć w głąb Niemiec całości
materiałów archiwum. Duże fragmenty zasobu ukryto na terenie
Prus Wschodnich. W głąb Niemiec wywieziono najstarsze i najcenniejsze
zbiory, m.in. archiwum krzyżackie oraz Etats Ministerium. Obecnie
znajdują się one w Tajnym Archiwum Państwowym w
Berlinie. Po II wojnie światowej na obszarze Polski
rozpoczęto akcję zabezpieczania dóbr kultury. W jej wyniku
odnaleziono fragmenty zbiorów z zasobu archiwum
królewieckiego, ukryte m.in. w Górowie Iławeckim,
Młynarach, Miłakowie, Giżycku, Mikołajkach oraz samym Olsztynie.
Część archiwaliów z Królewca odnaleziono na terenie
ówczesnego województwa gdańskiegoi szczecińskiego oraz
Ziemi Lubuskiej. W wyniku akcji poszukiwawczej, do olsztyńskiego
archiwum trafiły mniejsze lub większe fragmenty akt rejencji,
landratur, samorządu prowincjonalnego, miast, kościołów,
sądów, notariatów, rodów junkierskich i wielu
innych niemieckich urzędów administracji gospodarczej dawnych
Prus Wschodnich. Część odnalezionych zbiorów to szczątki
zespołów administracji rządowej, samorządowej oraz
kościołów z terenu obecnego obwodu kaliningradzkiego.
|