1. Archiwum
  2. Online
  3. Wystawy
  4. Dorobek Pracowni Konserwacji Zabytków Oddział w Olsztynie – Nowe życie portretu

Dorobek Pracowni Konserwacji Zabytków Oddział w Olsztynie – Nowe życie portretu

Zniszczenia i straty w zabytkach na ziemiach Polskich, jakie spowodowała II wojna światowa, unaoczniły konieczność podjęcia skutecznych działań w ich odbudowie i konserwacji. W tym celu, na wniosek profesora Jana Zachwatowicza, ówczesnego generalnego konserwatora zabytków, zarządzeniem z dnia 25 sierpnia 1950 r. powołano do życia Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków (PP PKZ) z siedzibą w Warszawie.

Powstanie i działalność PP PKZ umożliwiło kompleksowe podejście do odbudowy i restauracji zabytków. Było też kuźnią wysoko kwalifikowanej kadry konserwatorów. W kolejnych latach zakres prac Przedsiębiorstwa został rozszerzony o wykonywanie dokumentacji historyczno-konserwatorskiej (od 1952 r.), realizację prac konserwatorsko-budowlanych (od 1955 r.) oraz archeologiczno-konserwatorskich (od 1967 r.). W 1970 r. powołano Laboratorium Naukowo-Badawcze (obecnie funkcjonujące w Toruniu). Koncepcja przedsiębiorstwa podejmującego wielokierunkowe zadania konserwatorskie była przełomem w tej dziedzinie i wyzwaniem na skalę światową. Dzięki utworzeniu 20 oddziałów terenowych w największych miastach Polski firma objęła swym działaniem obszar całego kraju.

Jednym z pierwszych oddziałów Przedsiębiorstwa był powstały w marcu 1951 r. Oddział PP PKZ w Gdańsku. Swoim zasięgiem terytorialnym obejmował obszar północnej Polski od Szczecina po Olsztyn. Dla sprawnego wykonywania robót budowlano-konserwatorskich w miejscowościach oddalonych od siedziby oddziału powoływano Kierownictwa Grupy Robót: w Szczecinie i Koszalinie (1958), Toruniu i Elblągu (1959), Malborku (1960), Słupsku (1977). Kierownictwo elbląskie przeniesiono następnie do Pasłęka, a w 1961 r. do Olsztyna. Od tego czasu placówka w Olsztynie nosiła nazwę PP PKZ Oddział w Gdańsku Zakład w Olsztynie.

Zakład działał na terenie ówczesnego województwa olsztyńskiego i częściowo na terenie województw ościennych (suwalskiego, elbląskiego i ciechanowskiego). Pierwszym kierownikiem został mgr inż. Zdzisław Backiel.

Mimo zniszczeń i strat (głównie w wyniku działań wojennych), na terenie byłego województwa olsztyńskiego zachowała się pokaźna ilość obiektów zabytkowych, dokumentujących bogatą historię Warmii i Mazur. Ich różnorodność (zabytki ruchome i nieruchome, układy urbanistyczne zespołów staromiejskich, stanowiska archeologiczne, parki i założenia ogrodowe, miejsca pamięci narodowej) i problem ich ochrony wymogły na władzach Zakładu konieczność zmian organizacyjnych i zatrudnienie specjalistów z poszczególnych branż. Zarządzeniem wewnętrznym z dnia 27 lutego 1978 r. wprowadzony został nowy schemat organizacyjny. Na jego mocy Zakład został podzielony na trzy pracownie: Pracownię Projektową; Pracownię Konserwacji Dzieł Sztuki; Pracownię Dokumentacji Naukowo-Historycznej.

Korzystanie z usług placówek pomocniczych powodowało wzrost kosztów własnych produkcji. Stąd też liczne starania pod adresem Zarządu Głównego PKZ w Warszawie i Ministerstwa Kultury i Sztuki o utworzenie w Olsztynie samodzielnego Oddziału Pracowni Konserwacji Zabytków. W ich wyniku powołano do życia z dniem 1 stycznia 1981 r. PP PKZ Oddział w Olsztynie.

Obszarem działania Oddziału było głównie ówczesne województwo olsztyńskie. Prowadzono także prace eksportowe (m.in. w ZSRR, Czechosłowacji, NRD). Wycofanie mecenatu państwa wobec ochrony zabytków w okresie transformacji ustrojowej doprowadziły do reorganizacji przedsiębiorstwa, a ostatecznie do jego prywatyzacji. Olsztyński oddział zakończył swoją działalność w 1990 r. Jego funkcje przejęła powstała po prywatyzacji spółka pod nazwą Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków Sp. z o.o. w Olsztynie.

Dokumentacja byłego PP PKZ Oddział w Olsztynie trafiła do Archiwum Państwowego w Olsztynie w grudniu 1997 r.

W zespole nr 1340, Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział w Olsztynie zachowała się głównie dokumentacja techniczna w postaci opisów technicznych i technologicznych, projektów architektoniczno-budowlanych, obliczeń konstrukcyjnych, rysunków, planów, kosztorysów i harmonogramów, badań geologiczno-inżynierskich dotyczących planowanych prac konserwatorskich budynków. Dokumentacja aktowa to w przeważającej części dokumentacja konserwatorska zabytków ruchomych (polichromie, rzeźby, malarstwo itp.) wytworzona przez Pracownię Konserwacji Dzieł Sztuki.

Wystawa „Nowe życie portretu” rozpoczyna cykl wystaw wirtualnych: „Dorobek Pracowni Konserwacji Zabytków Oddział w Olsztynie”, które w zamierzeniu Archiwum Państwowego w Olsztynie mają przybliżyć osiągnięcia olsztyńskiego oddziału PKZ. Inicjatywa stanowi również swoisty hołd dla rzeszy specjalistów, konserwatorów, historyków sztuki, historyków, architektów, dzięki którym udało się uratować po powojennej pożodze część dziedzictwa kulturowego Warmii i Mazur.

oprac. Katarzyna Włodarczyk

 

Plakat promujący wystawę „Nowe życie portretu”
Obraz olejny na płótnie „Portret Marii Kotowskiej” z XIX w. z kościoła w Dobrzyjałowie – stan przed konserwacją (1986); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret kobiety” z XIX w. ze zbiorów Składnicy Wojewódzkiej Gdańsk-Oliwa – stan przed konserwacją (1974); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret mężczyzny” z XIX w. ze zbiorów Składnicy Wojewódzkiej Gdańsk-Oliwa – stan przed konserwacją (1974); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret E. Straszewiczowej” z połowy XVIII w. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku – stan przed konserwacją (1977); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret K. Straszewicza” z połowy XVIII w. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku – stan przed konserwacją (1977); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret Leonarda Pocieja” z XVIII w. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku – stan przed konserwacja (1977); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Para mieszczańska” z 1850 r. ze zbiorów Gdańskiego Ośrodka Ochrony Dóbr Kultury w Gdańsku – stan przed konserwacją (1979); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret pastora” z ok. XVIII w. ze zbiorów Muzeum Państwowego w Kętrzynie – stan przed konserwacją (1973 r.); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret młodej kobiety z dzieckiem” z ok. XVII/XVIII w. ze zbiorów Muzeum Mazurskiego w Olsztynie – stan przed konserwacją (luty 1974 r.); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret dziewczynki” z ok. XVIII w. ze zbiorów Muzeum Mazurskiego w Olsztynie – stan przed konserwacją (luty 1974 r.); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret kobiety z rodziny Denhoffów” z ok. XVII w. ze zbiorów Muzeum Mazurskiego w Olsztynie – stan przed konserwacją (1974 r.); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret króla Anglii” z połowy XVIII w. ze zbiorów Muzeum Mazurskiego w Olsztynie – stan przed konserwacją (1976); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret dziecka” z 1748 r. ze zbiorów Muzeum Mazurskiego w Olsztynie – stan przed konserwacją (1976); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret Cesarza Józefa I” z XVIII w. ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie – stan przed konserwacją (1977); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret Maurycego Dohny” z XVIII w. ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie – stan przed konserwacją (1981); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Mężczyzna w zbroi” z XVIII w. ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie – stan przed konserwacją (1981); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret Henryka Doenhoffa” z XVIII w. ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie – stan przed konserwacją (1983); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Ignacy Krasicki” prawdopodobnie z ok. 1769 r. ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie – stan przed konserwacją; stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.
Obraz olejny na płótnie „Portret kobiety” z XIX w. ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie – stan przed konserwacją (1 IX 1988 r.); stan w trakcie konserwacji (15 IX 1988 r.); stan po konserwacji, widoczny uczytelniony welon i biżuteria (15 I 1989 r.).
Obraz olejny na płótnie „Portret mężczyzny” z ok. XIX w. ze zbiorów Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie – stan przed konserwacją (1 IX 1988 r.); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji (15 I 1989 r.).
Obraz olejny na płótnie „Portret Jana Kazimierza” z końca XVIII W. ze zbiorów Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ostrołęce – stan przed konserwacją (1982); stan w trakcie konserwacji; stan po konserwacji.

BIP Szukaj w Archiwach Facebook YouTube Logo Służby Cywilnej obywatel.gov.pl RODO