Giżyckie spotkanie naukowe „Nowi włodarze miasta – maj 1945”
W dniu 20 maja 2025 r., w 80. rocznicę oficjalnego przejęcia władzy cywilnej nad miastem Giżyckiem z rąk władz sowieckich przez Polaków, Stowarzyszenie Wspólnota Mazurska zorganizowało kolejne spotkanie z historią zatytułowane „Nowi włodarze miasta – maj 1945”.
Sylwetki osób, które tę władzę przejęły w bardzo ciekawy sposób przybliżyli Krzysztof Kossakowski, prezes Stowarzyszenia i Jan Sekta, historyk Giżyckiego Archiwum Cyfrowego.
Należy podkreślić, że znaczna część materiałów archiwalnych wykorzystanych w przedstawionej prezentacji pochodzi z zasobu Archiwum Państwowego Olsztynie.
Pierwszą postacią zaprezentowaną w czasie spotkania był ppor. Wojska Polskiego Adam Petolec. W dniu 5 lutego 1945 r. otrzymał nominację Pełnomocnika Rządu RP na Prusy Wschodnie w Białymstoku na stanowisko inspektora III obwodu – wschodniego z siedzibą w Giżycku.
Od września 1945 r. zatrudniono go w organach bezpieczeństwa, następnie do 1947 r. pełnił obowiązki kierownika Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Giżycku. Przeniesiony do Nidzicy, w 1948 r. został aresztowany i zwolniony ze służby pod zarzutem gwałtu na autochtonce.
Kolejną przedstawioną osobą była Bronisława Bożałek, I sekretarz Polskiej Partii Robotniczej w Giżycku, działaczka Komunistycznej Partii Polski.
Prelegenci opowiedzieli o pierwszym staroście łuczańskim Stanisławie Włodarskim, piastującym swoją funkcję od lutego do marca 1945 r. oraz o jego następcy Stefanie Ławrowskim. Ponadto znaczną uwagę poświęcili Zygmuntowi Zawartko, pierwszemu burmistrzowi miasta Łuczany.
W ciekawy sposób ukazano postać Aleksandra Ignatiuka, ur. 1912 r. w Kobryniu. Był on absolwentem Państwowej Średniej Szkoły Rolniczej w Bydgoszczy, którą ukończył w 1931 r. 5 lutego 1945 r. został delegowany do Prus Wschodnich w celu organizowania polskiej administracji państwowej w Urzędzie Ziemskim w Giżycku (później w Spółdzielni Powszechnej "Łuczanka"). Ciekawostki dotyczące ojca przybliżył jego syn Roman Ignatiuk.
Współprowadzący spotkanie Jan Sekta przedstawił nieznane fakty z życia Odo Oktawiana Klasse, pierwszego prezesa Sądu Okręgowego w Giżycku. Dokumenty uzyskane zostały między innymi od córki Marii Julitty Klasse.
Odo Oktawian Klasse urodził się w Wilnie w 1898 r. Ukończył znane prywatne Gimnazjum Winogradowa w Wilnie, następnie studiował prawo na uniwersytecie w Dorpacie. W 1945 r. oddał się do dyspozycji ministra sprawiedliwości i został przeniesiony do Giżycka. Do marca 1948 r. pełnił funkcję prezesa Sądu Okręgowego w Giżycku. Zasłynął z ryzykownego przejęcia budynku giżyckiego sądu z rąk władz rosyjskich, zanim zdążyli go zająć funkcjonariusze urzędu bezpieczeństwa. Za to zuchwałe posunięcie w 1949 r. przetrzymywano go przez pół roku w areszcie. Zwolniony ze stanowiska, przeniósł się do olsztyńskiej adwokatury. Po przejściu na emeryturę mieszkał w Giżycku, gdzie zmarł w 1963 r.
Również w lutym 1945 r. w prymitywnych warunkach zaczął funkcjonować Szpital Powiatowy w Giżycku. Przynoszono do niego wygrzebywane spod gruzów środki farmaceutyczne, materiały opatrunkowe, a nawet instrumenty lekarskie. Pierwszym dyrektorem i organizatorem był przybyły z Białegostoku dr Jan Juchniewicz. Uruchomił on ambulatorium i izbę chorych, a następnie zorganizował szpital ogólny. Początkowo szpital znajdował się w pokoszarowych budynkach przy ulicy 1 Maja, ale w marcu 1946 r. dokonano przeprowadzki na ulicę Warszawską do odremontowanego, macierzystego budynku.
Wydarzenie „Nowi włodarze miasta – maj 1945” spotkało się z olbrzymim zainteresowaniem. Przybyło na nie wielu najstarszych mieszkańców Giżycka, ich rodziny i osoby zainteresowane historią regionu oraz Ewa Ostrowska - Burmistrz Giżycka.
W trakcie spotkania archiwistka Archiwum Państwowego w Olsztynie Anna Chmielewska-Metka opowiedziała o możliwościach dostępu do dokumentów znajdujących się w olsztyńskim archiwum i odpowiadała na zadawane pytania.
