Lekcja archiwalna - Szkolnictwo w PRL-u

Szkolnictwo w PRL-u na terenie Warmii i Mazur

Co oznacza skrót PRL?

Polska Rzeczpospolita Ludowa. Za ramy chronologiczne okresu przyjmuje się lata 1944-1989

Jak przedstawiała się sytuacja szkolnictwa w okresie PRL-u?

Okres powojenny był trudnym czasem dla odbudowy szkolnictwa.
Nauczycielami byli głównie przedwojenni pedagodzy, którzy podjęli prace bezpośrednio po wojnie.
Programem na którym opierano szkolnictwo były „Wytyczne organizacji publicznych szkół powszechnych w roku 1944/1945”. Owy akt zalecał jednakowy program nauczania dla wszystkich zarówno szkół na wsi jak i w mieście; siedmioklasową szkołę powszechną, trzyletnie gimnazjum i dwuletnie liceum.
W latach 1947-1949, nastąpił rozwój szkolnictwa zawodowego, związany był z realizacją planu sześcioletniego

Trudne początki szkolnictwa

Sytuacja szkolnictwa w okresie powojennym była bardzo trudna w całym kraju. Budynki szkolne były zniszczone, brakowało ławek, sal lekcyjnych. Występował braki kadrowe.
Na terenach Warmii i Mazur większość ludności stanowili autochtoni. Większość rodziców nie posyłała dzieci do szkół, czekając na poprawę sytuacji. Również przebywający na tych terenach Niemcy nie posyłali swych dzieci do szkół.
Trudności w realizacji obowiązku szkolnego wynikały m.in., z różnicy między dziećmi objętymi obowiązkiem szkolnym, a uczęszczającymi do szkoły

Jak kształtowała się oświata na terenie Warmii i Mazur?

Pierwsze placówki szkolne powstawały już wiosną 1945roku
Organizowali je spontanicznie starzy działacze warmińscy m.in., Paweł Turowski.
Pierwsze szkoły otworzono m.in. w Tomaszkowie i Dajtkach
Od kwietnia 1945 roku funkcjonował Wydział Oświaty, którego organizatorami byli, m.in. Paweł Sowa i Maria Zientara – Malewska
W grudniu 1945 roku działało na terenie okręgu mazurskiego 248 szkół podstawowych z 20322 uczniami
Przy szkołach powstawały biblioteki, świetlice, chóry
W walce o nowe oblicze szkolnictwa, dużą rolę odgrywali nauczyciele, których ciągle brakowało
W środowisku autochtonicznym nauczanie zaczynało się od poznania języka polskiego w mowie i piśmie. Odbywało się bez podręczników, na podstawie modlitewników, śpiewników.
Ideałem w Polsce socjalistycznej nie powinno było być zakończenie edukacji na szczeblu podstawowym. Należało kształcić się dalej.
W owym czasie w Olsztynie zwiększył się udział młodzieży w szkołach średnich zawodowych.
Wiele osób studiowało również w Wyższej Szkole Rolniczej
W 1957 roku na terenie województwa istniało 8 liceów pedagogicznych
W roku szkolnym 1960/1961 w 32 zasadniczych szkołach zawodowych, naukę pobierało 4940 uczniów, natomiast w tym samym czasie funkcjonowały 23 szkoły średnie ogólnokształcące.
Naukę pobierały również osoby dorosłe. Powstawały szkoły oraz kursy dla dorosłych. Oświatą dorosłych zajmowały się: Związek Nauczycielstwa Polskiego, Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych, Związek Samopomocy Chłopskiej, władze samorządowe
Na terenie Warmii i Mazur podobnie jak w innych częściach kraju prowadzono walkę z analfabetyzmem. Od 1946 do 1957 roku przeszkolono 35 465 analfabetów.
Specjalną troską władze otaczały kursy repolonizacyjne, które prowadzono ze względu na konieczność nauki języka. W roku szkolnym 1949/1950 na terenie Warmii i Mazur zorganizowano 474 kursy, w których udział wzięło ok. 11 tyś. osób

Na terenie Warmii i Mazur dużą rolę w kształtowaniu młodzieży odgrywały m.in.,:

- Uniwersytety Ludowe

W uniwersytetach ludowych pokładano nadzieję na repolonizację oraz integrację społeczności Warmii i Mazur. Ich rola miała polegać na nauczaniu, edukowaniu w sferze szeroko pojętej kultury, ale również kształtowaniu osobowości wychowanków.
Na Warmii i Mazurach usytuowany był Uniwersytet w Rudziskach, który miał za zadanie zatrzymać ludność miejscową przy Polsce.

- Harcerze

Podobną rolę do uniwersytetów odgrywały obozy harcerskie. Spędzający czas na Warmii i Mazurach pomagali w polu, organizowali ogniska, na które zapraszaną nie tylko młodzież szkolną

- Wyższa Szkoła Pedagogiczna

- Wyższa Szkoła Rolnicza

- Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie