Wykład prof. Alvydasa Nikžentaitisa

7 czerwca 2021 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Olsztynie odbyła się prelekcja prof. Alvydasa Nikžentaitisa, dyrektora Instytutu Historii Litwy, zatytułowana „Wyzwania współczesnej historiografii litewskiej”. Wystąpienie naszego gościa zainaugurowało w olsztyńskim archiwum obchody XIV Międzynarodowego Dnia Archiwów.

Profesor Nikžentaitis poruszył w swoim wykładzie kwestię przekształceń i przeobrażeń w relacjach Polski i Litwy na płaszczyźnie historycznej. Oś rozważań stanowiły zagadnienia związane z uprzedzeniami, stereotypami funkcjonującymi we wzajemnych stosunkach oraz głównymi wątkami dyskusji dotyczącymi wspólnej historii i sposobu jej postrzegania. Profesor Nikžentaitis prześledził genezę polsko-litewskich debat, których początek sięga 1564 r. Jak zauważył nasz gość, pierwszym zagadnieniem, wokół którego narosły liczne kontrowersje okazała się bitwa grunwaldzka i dyskusja wokół roli, jaką odegrała strona litewska. Kolejny istotny aspekt pogłębiający różnice w postrzeganiu historii i historiografii stanowił niewątpliwie etap kształtowania się politycznych narodów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Jak podkreślił prof. Nikžentaitis, wspólna historia stanowiła i stanowi bardzo ważną część tożsamości obu narodów, chociaż interpretacje wielu jej etapów są skrajnie odmienne. Bez wątpienia przełom w relacjach nastąpił po 1989 r. za sprawą „Solidarności” i nowych, licznych kontaktów ze środowiskami politycznymi oraz intelektualnymi obu krajów. Nowy charakter relacji nieustannie wpływa na rozwój świadomości i wiedzy dotyczącej drugiej strony, choć bez wątpienia rozbieżności dotyczące oceny przeszłości jeszcze długo będą stanowić obiekt żywych i gorących debat historycznych.